Muzeum tego słynnego poety oraz pioniera turystyki na Litwie – Władysława Syrokomli (1823-1862) mieści się w drewnianym dworku we wsi Borejkowszczyzna – 14 km od Wilna. Dworek ten był wynajmowany przez poetę wraz z rodzinę przez prawie 9 lat. Po II wojnie światowej w dworku mieściła się szkoła wiejska, a następnie biblioteka. Dopiero w roku 1973, aby uczcić 150. rocznicę urodzin poety, budynek ten przekształcony został w muzeum jego pamięci. Dziś można tam oglądać meble, portrety, książki i inne rzeczy osobiste poety.
Nasze muzeum znajduje się w gestii Samorządu Rejonu Wileńskiego, który nas utrzymuje – opowiadała jego dyrektor Helena Bakuło (z wykształcenia nauczycielką języka litewskiego). Mam tu na myśli etaty naszych pracowników, media oraz wszystko, co tutaj się dzieje. Czyli wszystkie rachunki za naszą działalność płacone są z funduszy samorządu rejonowego. W muzeum prowadzimy też zajęcia edukacyjne. Są one związane w zdecydowanej większości z wileńską tradycją.
Jedyne zajęcia związane z patronem naszego muzeum to zajęcia z kaligrafią. Piszemy wtedy piórem gęsim, takim patyczkiem ze stalówką. Zajęcia te trwają jedną lekcję. Chcemy zapoznać uczniów polskich szkół z terenu Wileńszczyzny i przybliżyć im, poprzez kaligrafię, postać Władysława Syrokomli. W trakcie zajęć ich uczestnicy, pod kierunkiem instruktora, mogą zapoznać się z niełatwą , ale jakże ciekawą sztuką pisania gęsim piórem lub zwykłą obsadką ze stalówką. Warsztaty są adresowane nie tylko do miłośników kaligrafii, ale również do osób, które chcą, aby ich pismo stało się ładne i staranniejsze.
Prowadzimy tu również wiele innych zajęć związanych z polską tradycją na Wileńszczyźnie i polskim rzemiosłem – takie jak lanie wosku ze świec, tkactwo, ceramika. Mamy tu pracownię ceramiczną i prowadzimy wieczory tradycyjne związane z Bożym Narodzeniem. Są też wieczory adwentowe, a przed Wielkanocą omawiamy zwyczaje paschalne. I tak wszystkie zajęcia z ceramiki odbywają się w pracowni garncarskiej mieszczącej się w starej zabytkowej piwnicy.
W trakcie zaś kolejnych zajęć edukacyjnych – zwanych „Barwy Wielkanocy” ich uczestnicy dowiadują się, jakie tradycje tego święta zachowały się do naszych dni, jakie pisanki czy palmy są charakterystyczne dla Wileńszczyzny. Uczestnicy tych zajęć mogą też na miejscu pofarbować wielkanocne jajka według starych sposobów, jak to czynili dawniej nasi przodkowie. Uczestnicy naszych warsztatów mogą się także poznać historię wynalezienia świecy i zwyczajów dotyczących tego źródła światła. Mogą wreszcie poznać sposoby i tajniki lania świec. Są to zajęcia twórcze, w czasie których każdy uczestnik sam odlewa własną świecę.
Podczas innych warsztatów uczymy robić ozdoby ze słomy i popularne dawniej „pająki”. Ręcznie wykonane ozdoby mogą służyć jako świąteczna dekoracja mieszkania lub jako prezent. I wreszcie tkactwo. Zajęcia z tego rzemiosła uczą podstaw tkactwa artystycznego. Zgłębiamy w nich tajniki cieniowania i zasady wykonywania gobelinu według własnego projektu. Uczestnicy szkolenia poznają techniki i sploty, aby móc tworzyć tkaniny przy pomocy osnowy i wątku. Nauka tkactwa odbywa się na tradycyjnych krosnach.
Ciekawą formą działalności naszego muzeum są tzw. spotkania w ramach „kawiarenki literackiej”. Są one także formą kulturalnego spędzania czasu. Wcześniej – w ramach międzynarodowego projektu „Tradycja łączy pokolenia – Euroregiony kulturalne” (2011) odbył się pierwszy wieczór literacki z prezentacją reprintów książek Władysława Syrokomli wydanych przez muzeum. Spotkanie zostało połączone z prezentacją dorobku współczesnych poetów mieszkających w regionie.
Prawie jednocześnie zaczęto organizować spotkania czytelnicze, autorskie, prezentacje nowych książek i wydarzeń kulturalnych przy kilku stolikach przypominających te kawiarniane. Kawiarenkom literackim, obok podawanej tam kawy czy herbaty towarzyszą występy solowe muzyków lub śpiewaczych zespołów Wileńszczyzny. Największym zaś corocznym kulturalnym wydarzeniem jest święto poezji i muzyki „Lira Syrokomli” – organizowane na terenie muzeum każdej wiosny od roku 1981. Organizatorem pierwszego święta była Centralna Biblioteka Samorządu Rejonu Wileńskiego oraz nasze muzeum. Obok litewskojęzycznych twórców udział w niej biorą także polscy twórcy Wileńszczyzny. W roku 1988, po raz pierwszy, w borejkowskiej imprezie uczestniczyła grupa poetów z Polski. Nasza impreza nawiązuje symbolicznie do osoby patrona muzeum – Władysława Syrokomli.
Władysław Syrokomla był również autorem pierwszego przewodnika turystycznego pt. „Wycieczki po Litwie w promieniu od Wilna”. Nic więc dziwnego, że Samorząd Rejonu Wileńskiego zdecydował się na stworzenie i prowadzenie także: Centrum Informacji Turystycznej rejonu wileńskiego oraz filię Centrum Geograficznego Europy – po drugiej stronie Wilna – w pobliżu wsi Purnuszki i Bernaty (poszukiwania geograficznego centrum Europy trwały od ponad 200 lat i w rezultacie mamy pomniki wskazujące centrum Europy na Litwie, 26 km na północ od Wilna). Łącznie, w tych 3 miejscach, pracuje aktualnie 15 osób (zdecydowana większość na pół etatu).
Mamy wreszcie za sobą pandemię. Przeżyliśmy ją jakoś – opowiadała dalej dyrektor Helena Bakuło. W czasie swego trwania pandemia stanowiła dla nas wielką przeszkodę. Mało było zwiedzających. Nie prowadziliśmy okresowo żadnej edukacji. Muzeum nie było jednak zamknięte. Zajęcia wirtualne prowadzone były zdalnie tak jak inne ciekawe wykłady i spotkania. Można nas było oglądać i słuchać na FB i na naszej stronie internetowej. Nie byliśmy zamknięci i pracowaliśmy zdalnie. Wszystkie większe imprezy musieliśmy jednak odwoływać. Później, kiedy zaczęło się poprawiać, organizowaliśmy je na otwartym powietrzu. Korzystaliśmy ze sceny ogrodowej. Cały czas prowadziliśmy też działalność wydawniczą. Zaczęliśmy od reprintów W. Syrokomli – i poezji i przewodników. Opiekujemy się młodymi poetami. Wydajemy ich poezję oraz naszych ważnych poetów Wileńszczyzny: Wojtka Piotrowicza czy Józefa Szostakowskiego.
Na pytanie: czego można Państwu życzyć dyrektor Helena Bakuło (na zdjęciu wyżej), odpowiedziała: Nasze muzeum odwiedzają uczniowie z rejonu wileńskiego – z większych szkół i domów kultury. Z Polski mamy zdecydowanie mniej gości. Spotkania z muzeum W. Syrokomli nie uwzględnia się bowiem w ich szkolnych programach. Może ten poeta, dla gości z kraju, nie jest odpowiednio znaczącą postacią? Wolą Wilno czy np. Troki. Nas to nie boli, ale fajnie było by, gdyby np. wycieczki szkolne zaglądały do nas częściej. Zwiedzając nasze muzeum można także zajechać do pobliskich Miednik i zwiedzić ruiny tamtejszego zamku. Wystarczy na to zaledwie kilka godzin. Zapraszamy więc do nas w drodze do Wilna. Dobrze byłoby, aby planując szkolne wycieczki na rok 2023, zobaczyć też muzeum Władysława Syrokomli w Borejkowszczyźnie i poznać jego twórczość. Naprawdę warto.
Tekst i zdjęcia: Leszek Wątróbski
