Pandemia uniemożliwiła mi obejrzenie najnowszego filmu polsko-szwedzkiego dokumentalisty Jerzego Śladkowskiego. Poniżej znajdą się zatem tylko luźne uwagi na temat niektórych jego poprzednich filmów, najczęściej realizowanych w Rosji. Milion koron wysupłany przez Szwedzki Instytut Filmowy na produkcję WODKAFABRIKEN (2010) umożliwił logicznąCzytaj dalej

Prawie ćwierć wieku temu debiutował brytyjski reżyser Peter Cattaneo wystrzałową komedią THE FULL MONTY (Allt eller inget/Goło i wesoło, 1997) osnutą na typowym przypadku kilku bezrobotnych, którzy opatentowali znakomity pomysł występu estradowego z trzema balonikami w rolach głównych. W lekkiejCzytaj dalej

Edgar Vincent, v-hrabia d’Abernon, uznał kiedyś ”Cud nad Wisłą” za jedną z najważniejszych batalii w historii powszechnej. Nie był w tej opinii odosobniony, bowiem Bitwa Warszawska 1920 r. występuje nadal w tej roli w niektórych opracowaniach historii wojen. Nie dziwiCzytaj dalej

Dwie wybitne postacie w polskim alpinizmie to Wanda Rutkiewicz (1943-1992) i Jerzy Kukuczka (1948-1989). Pierwsza dama  wyprzedziła w zdobyciu dwóch najwyższych szczytów świata świetnych przecież polskich kolegów i zakończyła karierę osiągając 8 z 14-u himalajskich wierzchołków przekraczających 8000 mnpm. KukuczkaCzytaj dalej

Nie jest to pierwszy film islandzki o buncie kobiety przeciw władzy czy mafii. Ponad rok temu oglądaliśmy walkę z energetycznymi zanieczyszczeniami (Woman at war, zob. Dzwon na trwogę z Islandii,  strefa.se). Tym razem walka z korupcją na islandzkiej prowincji kończyCzytaj dalej

Najnowszy (emitowany w Szwecji) serial Marca Cousinsa ”Women make film” (2018) ma odcień feministyczny, bowiem autor ”The story of film” (2011, 15 odc.) tym razem ograniczył się do dzieł reżyserowanych przez kobiety. To drastycznie zawęziło możliwości wyboru, bowiem procentowy udziałCzytaj dalej

Recenzja książki Görana Rosenberga ”Krótki przystanek na drodze z Auschwitz” pisze się w języku, który autor (książki, ale także recenzji) poznał jako pierwszy język, ale który (autor, nie recenzent) wkrótce potem zarzucił czy zapomniał. Nie przeszkodziło mu to jednak, przyCzytaj dalej

Co łączy Al-Kaidę z IRA albo Północną Koreą? Co z tym wszystkim ma wspólnego ma wywiad rosyjski, polski, szwedzki i brytyjski? Ja już wiem i mam dobrą wiadomość dla miłośników literatury sensacyjnej: „Nielegalni” Vincenta V. Severskiego, o których pisaliśmy przedCzytaj dalej

”Przeklęte lata” to dopiero siódmy pełnometrażowy film w reżyserii Andersa Refna (głównie pracującego jako montażysta), a  pierwszy od ponad 20 lat. Projekt niewątpliwie ambitny, ukazuje – nie po raz pierwszy – wojenne doświadczenia królestwa Danii. Okupacja, zainicjowana wkroczeniem wojsk hitlerowskichCzytaj dalej

Wybrańcy Bogów rodzą się późno. To im pozwala ogarnąć swym umysłem i doświadczeniem cały miniony dorobek w danej dziedzinie wiedzy. Historyk filmu Marek Haltof, po opublikowaniu sporego opracowania ”Polish national cinema” (2001, tłum. w 2004 pt. Kino polskie), wydał obecnieCzytaj dalej

Dziewięć lat temu, w roku 2011, Steven Soderbergh, amerykański reżyser szwedzkiego pochodzenia, przedstawił producentom scenopis filmu, jaki miał zamiar nakręcić. Żadna wytwórnia nie chciała wyłożyć pieniędzy na taką bzdurną i nieprawdopodobną historię. Reżyser, jakoś załatwił dofinansowanie produkcji przez Szejków. ICzytaj dalej

Pierwsza mowa szatana do rodu ludzkiego, zaczęła się najskromniej od słowa: dlaczego? – pisał Adam Mickiewicz. Ale do dzisiaj nie znaleziono na to pytanie odpowiedzi. Szatan odgrywa ważną rolę w poruszającym filmie braci Sekielskich ”Zabawa w chowanego”, który wczoraj pojawiłCzytaj dalej

W czasie zarazy upowszechniają się metody ograniczające międzyludzki kontakt. Przykładem może być tegoroczny, 27-y Festiwal Filmów Alpinistycznych im. Wandy Rutkiewicz organizowany w warszawskim Muzeum Sportu i Turystyki. Odwiedzam ten trwający 3-4 dni festiwal od kilkunastu lat, a teraz byłem “skazany”Czytaj dalej

Czy to tylko sprawa wieku autorów, czy może nowej perspektywy, z jakie patrzymy na nasze życie? Z dystansu, z dojrzałością, z melancholią…? A może to tylko potrzeba „ułożenia” przeszłości dla samego siebie? Książki autobiograficzne i wspomnieniowe spełniają ważną rolę wCzytaj dalej

Czy świat jest bardziej skomplikowany? Czy problemy bardziej złożone? Nie sądzę. Każde pokolenie staje przed tymi samymi dylematami i zadaje sobie te same pytania egzystencjalne. Ostatnia książka Andrzeja Szmilichowskiego to właśnie takie poszukiwanie odpowiedzi na dziesiątki pytań i wątpliwości. CzęstoCzytaj dalej

Od kilkunastu lat najważniejszym w Polsce ośrodkiem naukowym dotyczącym Holocaustu jest Centrum Badań nad Zagładą Żydów, przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk (IFiS PAN). Główny jego dorobek to rocznik “Zagłada Żydów”, najczęściej w jednym, a czasem nawet wCzytaj dalej

Najpierw próbował opisać siebie i swój świat, później odpowiadał na pytania dlaczego jest tym kim jest. Potem przyszła kolej na znalezienie swojego nowego miejsca: w życiu, w toczącej się wokół nas historii. Eva Ekselius po ukazaniu się jego najgłośniejszej książkiCzytaj dalej

Gdyby Polska była krajem ludzi inteligentnych, to poparcie PiS-u spadło by. Ale mimo kompromitacji pisowców i Dudy, nie spada. Destrukcyjny Kaczyński jest kamertonem rezonującym z polską głupotą i zacofaniem. Jedno wzmacnia drugie. Tak pisała niedawno Manuela Gretkowska. W niemal wszystkichCzytaj dalej

O tym jak bardzo potrzebne są książki o historii Polski w obcych językach, nie trzeba nikogo przekonywać. Dotyczy to zarówno opracowań historycznych jak i osobistych wspomnień. Ale pisanie o historii obliguje do rzetelności, chyba że ktoś pisze historię… w wersjiCzytaj dalej

Pretensjonalny tytuł książki świetnie pasuje do Aleksandra Zorkrota i jego ostatniej książki. Przede wszystkim dlatego, że nic w twórczości autora mieszkającego, a raczej należałoby powiedzieć – ukrywającego się w Uppsali, nie jest zwykłe i normalne. Aleksander Zorkrot żyje w swoimCzytaj dalej

Pierwszy rzut oka na niedawno wydaną książkę laureata Nagrody Polonii Szwedzkiej – Poloniki 2019, Macieja Klicha, każe przypuszczać, że są to obszerne wspomnienia zasłużonego działacza Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS) i Solidarności, od dzieciństwa po dzień dzisiejszy. Ale im dalej wCzytaj dalej

O ile omawiany na tych łamach szwedzki serial ”Kalifat” (TV1) mówił o rzeczach realnie zdarzających się tu i teraz (t.j. w ogarniętej od kilku lat wojną domową Syrii i zagrożonej terroryzmem Szwecji), to emitowany nieco później (ostatni odcinek za tydzień:Czytaj dalej

Daniel w jaskini lwów (poprawczak) i jego metamorfoza w fałszywego księdza – gdzieś w Beskidach – to jakby francuski ”Dr Knock” Julesa Romainsa, filmowany dwukrotnie (1951, 2017).  Także szantaż dawnego współwięźnia Pinczera przypomina wątek Lansky’ego z ”Dr. Knocka”, choć całyCzytaj dalej

Aleksandra Kołłontaj (1872-1952) – rewolucjonistka (tak najczęściej określana przez autora omawianej niżej monografii), feministka avant la lettre, polityk i dyplomat – do dziś jest uważana za postać nietuzinkową i kontrowersyjną. Doczekała się ona (choć nie za życia) wielu biografii iCzytaj dalej

“Legiony” Dariusza Gajewskiego to imponująca inscenizacyjnym rozmachem panorama militarna, na tło której rzucono indywidualne losy przypadkowego trójkąta: dwóch panów i jednej pani. W wątku jednego z nich dużą rolę odgrywa ponadto oficer “Król” Kaszubski (w tej roli Mirosław Baka), jedenCzytaj dalej

Jubileuszowy, 30-ty festiwal filmowy w Sztokholmie przyniósł, jak zwykle, zróżnicowany zestaw tytułów, zgrupowanych w pewnej ilości kategorii. Obejrzenie wszystkich czy nawet większości filmów jest oczywiście niemożliwe. Nawet do obowiązków jurorów, specjalnie przyszeregowanych do różnych kategorii, należy tylko obejrzenie ograniczonej ilościCzytaj dalej

O PAX-ie można powiedzieć dużo: dobrze i źle. Bolesław Piasecki to jedna z ciekawszych postaci powojennej Polski, ale też wyjątkowo dwuznaczna. Nasze rodzinne życie związane było z PAXem – jak domyślam się, był to jedyny rozsądny wybór, jaki mój OjciecCzytaj dalej

To lektura lekka, łatwa i przyjemna. Zwłaszcza dla czytelnika, który interesuje się trochę historią. “Dyplomatyczny cicer cum caule” Jakuba T. Wolskiego to zbiór anegdot – i historycznych i współczesnych – dotyczących dyplomacji. Niektóre historie są znane, inne mniej – Wolski,Czytaj dalej

Nie mam wykształcenia filologicznego i nie jestem krytykiem literackim. Jeśli recenzuję książki, to raczej należące do literatury faktu, szczególnie, gdy dotyczą one dziedzin, w ramach których działam od dawna: filmu i alpinizmu, niekiedy także historii (formalne wykształcenie), także historii najnowszejCzytaj dalej

Lisy pod Belwederem, piękne mandarynki i sarny w Łazienkach, bobry nad Wisłą na wysokości Stadionu Narodowego… Trzeba tylko mieć oczy i uszy otwarte. Dziki, urokliwy i pełen niespodzianek świat zwierząt, odkrywa w Warszawie Arkadiusz Szaraniec w książce “Warszawa dzika”. ToCzytaj dalej

“Sex liter luft” to 186 stron, które nie porywają. Mimo to debiut Andrzeja Tichego, pisarza pochodzącego z polsko-czeskiej rodziny, mieszkającego w Malmö, został uznany za jedno z odkryć literackich 2005 roku. Prozatorski debiut Andrzeja Tichego „Sex liter luft” – zdaniemCzytaj dalej

Ten film miał przewrócić do góry nogami świat polskiej polityki, pisano o bojkocie filmu przez media “narodowe”, zapowiadano procesy sądowe… I co? Nic. “Polityka” Patryka Vegi okazała się niewypałem. Vega to nie Bareja, a „Polityka” to nie „Miś”. Chyba, że…Czytaj dalej

Polska mniejszość w USA była na ogół reprezentowana w filmach hollywoodzkich przez najczęściej epizodyczne postacie o polskich nazwiskach – szeregowcy, co najwyżej sierżanci w armii i flocie. W obrazie przestępczości i w gatunku kina gangsterskiego Polaków było mało, przeważali Włosi,Czytaj dalej

Tę książkę rzeczywiście warto przeczytać! Psychologiczny wizerunek emigranta kreślony przez Jacka Kubitsky’ego pełen jest trafnych spostrzeżeń. I brutalnych prawd… Najpierw Kubistky swoją książką ”Szwecja od środka” lansował różne stereotypy na temat Szwecji wywołując tym olbrzymią dyskusję: jedni byli zachwyceni, żeCzytaj dalej

Jubileuszowy przegląd, na ogół nowych polskich filmów, organizowany przez Instytut Polski w Sztokholmie, przeważnie w kinie Zita, przyniósł być może niezamierzony, a ważny wątek pojawiający się w różnych kontekstach wkilku filmach: sprawa polsko-niemieckiego pojednania. Być może jest ono dziś nawetCzytaj dalej

Wydaje się, że pisarze żydowscy średniego pokolenia zaczynają wracać do swoich korzeni, do historii swoich rodziców, którzy pochodzą z dawnej Polski. Tak czyni w ostatniej swojej autobiograficznej książce pisarz izraelski Amos Oz, którego ojciec pochodził z Wilna i bardzo ciężkoCzytaj dalej

Po jednej próbie w kinie fabularnym (Between two fires, 2010) Agnieszka Łukasiak powraca do dokumentu. Jej najnowszy film jest eksperymentem. Ambicja dotarcia do przyczyn agresji, posuwajęcej się aż do terroryzmu, każe jej przeprowadzić badania dwóch mężczyzn (Alan i Bob) skazanychCzytaj dalej

Jakże często o naszych losach decyduje przypadek. Gdyby nie parokrotne aresztowanie i przetrzymywanie przez Sowietów Tadeusz Cynkin (1920-2014) zdążyłby do Buzułuku i wstąpił do Armii Polskiej organizowanej przez gen. Andersa. Nie zdążył. Na ochotnika zgłosił się do 1. Dywizji im.Czytaj dalej

Nawiązując do klasyka filmu grozy – ”Piątek 13-go” (1980) – poświęćmy chwilę uwagi dwóm wchodzącym na ekrany filmom szwedzkim. Pierwszy warto zasygnalizować, bo tu szykuje się faworyt do nagrody Guldbagge dla najlepszego filmu roku, lub/i najlepszej reżyserii. Po udanym iCzytaj dalej

Surowa polska rzeczywistość lat 50. Chwila przełomu i próba poukładania świata wedle nowych zasad. Nastoletni chłopiec udaje się w wielowymiarową wędrówkę po socjalistycznym świecie. R. A. Antonius dzieli się wspomnieniami, które wymykają się realności i zbliżają do granic fantastyki. „Omnium”Czytaj dalej

Przedpremierowe pokazy dla prasy są niekiedy połączone ze specjalnymi procedurami, jak podpis zobowiązania do nie drukowania recenzji przed określonaą datą czy deponowanie telefonów komórkowych, mogących służyć pirackiemu rejestrowaniau filmów w czasie projekcji. W dodatku na ciemnej widowni siedzi strażnik wCzytaj dalej

W roku 1973 urodził się mój syn. W tym samym roku zmarł król Gustav VI Adolf  i na szwedzki tron wstąpił jego wnuk, Karl XVI, do dziś nam łaskawie panujący. Wszystkie te wydarzenia zakasował latem tegoż roku t.zw. Norrmalmstorg- dramat,Czytaj dalej

”Sonety krymskie” Adama Mickiewicza to nie tylko poetycki zapis podróży po obcym kraju, ale również podróż w głąb siebie. W świat uczuć i metafizyki. Nowatorski charakter ”Sonetów”, wydanych po raz pierwszy w Moskwie w 1826 roku – przede wszystkim ”Sonetów krymskich”, nie przypadłCzytaj dalej

Jeśli ktoś jeszcze pamięta perypetie Daniela Olbrychskiego z młodszą kobietą w filmie ”Kolejność uczuć” z roku 1993, to może też uzna, że różnica wieku między partnerami w miłości, seksie, you name it, stanowi często powracający temat. Gloria Grahame (1923-81), którejCzytaj dalej

Średnio każdego roku wydawanych jest w Polsce około 35 tysięcy tytułów książek. Parę książek wydawanych co roku przez polskich autorów mieszkających w Szwecji to zaledwie malutka kropla polskiej literatury. To, co kiedyś było nazywane literaturą emigracyjną, dzisiaj określane jest jakoCzytaj dalej

Szereg filmów nawiązuje w ostatnich latach do – nigdy do końca nie rozstrzygniętego – problemu równouprawnienia i sprawiedliwości społecznej w odniesieniu do African Americans. Kilka przykładów: W roku 2016 powstała nie tyle nowa wersja “Narodzin narodu” D.W. Griffitha (1915), ileCzytaj dalej

Co i raz pojawia się fala popularno-naukowych, reportażowych czy publicystycznych książek o Szwecji. Do jednych najnowszych należy lekko i z humorem napisana relacja skandynawistki, Natalii Kołaczek. To pozycja nad wyraz aktualna, wychwytująca nowinki szwedzkie, jak znana skądinąd, ale tu wyjątkowoCzytaj dalej

Sensacją ostatnich dni w Polsce jest film braci Sekielskich, Marka (producent) i Tomasza (reżyser), dokumentujący zbrodnie księży-pedofilów. Oczywiście pars pro toto, bo kilka – dziś już dorosłych – ofiar molestowania (Anna Misiewicz, Marek Mielewczyk, Andrzej Skrzypkowski) reprezentują większą grupę poszkodowanychCzytaj dalej

Wiele lat temu recenzowałem na łamach NGP (nr 5/2009, ”Podwójny portret pokolenia”) dwie obszerne książki na ten sam temat. Teresa Torańska (”Jesteśmy”) i Joanna Wiszniewicz (”Życie przecięte”) zdokumentowały, poprzez ponad 70 portretów/wywiadów, pokolenie Marca ’68, to jest Polaków żydowskiego pochodzeniaCzytaj dalej

Trzymam w ręku książkę Jolanty Szutkiewicz: „Ludzie o złotym sercu”, będącą zwieńczeniem pomysłowego przedsięwzięcia. Oko przyciąga dyskretna ale wymowna okladka, wielobarwny obrys serca na bialym tle. Autorka przez dłuższy czas przygotowywała materiał ukazujący nam ludzi, których spotykała na swej drodzeCzytaj dalej

W życiu każdego z nas przychodzi moment, kiedy zaczynamy wspominać lata dzieciństwa, okresu dorastania, dojrzałości… Niektórzy pozostają na odnawianiu tych wspomnień wyłącznie w ramach własnej świadomości i pamięci, inni natomiast sięgają po symboliczne pióro (w dzisiejszych czasach zastępuje je komputer…),Czytaj dalej

Tak to mogło wyglądać, ale pewności nie ma. Chociaż nie mam wątpliwości, że właśnie taka wersja zdarzeń utrwali się na zawsze. Romans (czy może raczej zauroczenie) Jerzego Giedroycia młodą i atrakcyjną Agnieszką Osiecką to ”miłość niemożliwa”, o której Osiecka milczałaCzytaj dalej

XXVI Przegląd Filmów Alpinistycznych im. Wandy Rutkiewicz miał znów odcień archeologii. Powtórzono dawny film Anny Teresy Pietraszek ”Orłem być” (2014), zawierający pełne 11′ minut z odnalezionego materiału Stefana Bernadzikiewicza z 1939 roku. W ”Dreamland” (2018) reżyser Stanisław Berbeka śledzi losyCzytaj dalej

Nie wyjdzie na wolność. To wiem już na pewno. Sąd Apelacyjny oddalił w 2017 roku apelację Leszka Pękalskiego i słynny ”Wampir z Bytowa” po odsiedzeniu 25 lat więzienia, trafił do zamkniętego ośrodka w Gostyninie. Historię Pękalskiego opisała jakiś czas temuCzytaj dalej

Szwecja – kraj dziwny, inny, ale sympatyczny. I odkrywany na nowo. Każda fala emigracyjna (tym razem i ta ekonomiczna i ta młoda-studiująca) musi sobie tę Szwecję przyswoić we własny sposób. Tak było i jest. ”Chciałaby, oprowadzić Was po galerii utopijnychCzytaj dalej

Polen? Quo vadis? – pyta Peter Johnsson. Wbrew sugestiom tytuł książki nie ma żadnego symbolicznego odniesienia do sienkiewiczowskiego pytania. To raczej tylko chwytliwy tytuł. Sugestię, jakoby publicystyka Johnssona miała jakąś wyraźną wymowę ideową, głoszącą zwycięstwo idei moralnej nad populistyczną ”przemocą”,Czytaj dalej

W latach 1911-12 Robert Falcon Scott przegrał z Amundsenem wyścig do bieguna południowego, a drugie miejsce przypłacił śmiercią. Ale Brytyjczycy zrealizowali o nim fabularny dramat ”Scott na Antarktyzie” (1948) i telewizyjny dokument ”Scott’s Last Journey” (1962) na długo przed norweską,Czytaj dalej

Historia literatury pełna jest takich opowieści, a kolejni autorzy wciąż stają przed wyzwaniem, jak pokazać zwykłych bohaterów wplecionych w niezwykłe życiorysy. Leżą przede mną trzy książki autorek związanych ze Szwecją. Każda inna, a jednak łączy je wspólna cecha: opowiadają oCzytaj dalej

Czas lecz rany, ale nie potrafi zmienić faktów. Książka ”Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655-1660” to kolejna praca o pustoszeniu Polski przez wojska szwedzkie w czasacvh Potopu. To obraz przerażający. To już któraś z kolei książka poświęconaCzytaj dalej

Przy okazji przybycia polskiej grupy lantarbetare do Skåne, operator Ita Zbroniec-Zajt (także współproducentka) realizuje (nagrodzone na festiwalu w Kopenhadze) piękne, geometryczne zdjecia pól, łanów, lasów, maszyn, zwierząt i ludzi w luźnej opowieści utkanej z przypadkowych spotkań szwedzkich i polskich grup.Czytaj dalej

To dramat między karierą a nałogiem, jak w filmach z Janet Gaynor, Judy Garland, Barbrą Streisand i Lady Gaga, umiejscowiono w epizodycznym tle. Widzimy natomiast jak globalizacja dosięga brytyjskiej Isle of Wight, gdzie młoda Polka, Violet Valensky, mieszka z mamąCzytaj dalej

Kontynuacjom i rozgałęzieniom grupy trzech, czterech czy pięciu sowieckich szpiegów z Cambridge najwyraźniej nie ma końca. ’Bohaterką’ ostatniego jest niejaka Melitta Norwood, tu ukazana jako Joan Stanley w narracji z kluczem, gdzie również można domyślać się Kima Philby, Guya Burgessa,Czytaj dalej

Aleksander Kwiatkowski w listopadzie 2015 roku roku obchodził piękny jubileusz. Jaką liczbą przyozdobiony nie napiszę, bo i tak nikt mi nie uwierzy. Zresztą każdy ciekawy znajdzie odpowiednią informację, jeśli tylko sięgnie po zatytułowaną kokieteryjnie książkę „Vademecum nieudacznika, czyli antymemuary”. AutoremCzytaj dalej