Butrint (Butrinti) to starożytne miasto portowe i stanowisko archeologiczne – jedno z najciekawszych w rejonie Morza Adriatyckiego. Niewielka dziś osada położona jest w południowej Albanii przy granicy z Grecją, na wzgórzu z trzech stron oblanych wodą, pomiędzy jeziorem Butrinti (nazywanym w starożytności Pelodes), a kanałem Vivari. Butrint wpisany został, w roku 1992, na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a 10 lat później na terenie wokół wykopalisk ustanowiono Park Narodowy Butrint.
Według antycznych legend Butrint miał zostać założony przez Trojańczyków, którzy pokonani przez Achajów opuścili swoje ukochane miasto. Podczas swojej wędrówki gród miał odwiedzić Eneasz i spotkać w nim Helenę.
W starożytności istniała tam osada iliryjska, którą przekształcono następnie w VII wieku p.n.e. w grecką kolonię i miasto portowe. Osada stała się w kolejnych stuleciach ważnym ośrodkiem kultu boga Asklepiosa. W II wieku p.n.e. Butrint znalazł się pod rządami Rzymu i funkcjonował jako ważny ośrodek portowy aż do VI wieku n.e., kiedy to został kilkakrotnie spustoszony w okresie wielkiej wędrówki ludów.
W Butrint można dziś zobaczyć resztki murów obronnych, starożytny amfiteatr z III wieku p.n.e., ruiny domów i baptysterium z VII wieku. Zachowały się tam również ruiny łaźni rzymskich z V wieku oraz pozostałości XIV-wiecznego zamku weneckiego.
Badania archeologiczne potwierdzają istnienie, na samym szczycie wzgórza, tam gdzie teraz jest akropol, małej osady rybackiej plemienia Chaonów. Gwałtowny rozwój Buthroton, jak nazywali swoją kolonię Hellenowie, rozpoczął się dopiero w VII wieku p.n.e. Pochodzące z VI w. p.n.e. opisy osady, geografa Hekalajosa z Miletu, wspominają o ważnym porcie i ośrodku handlowym.
Znaczenie miasta rosło stosunkowo szybko. Około roku 380 p.n.e. miasto zostało otoczone długim 870 metrowym murem, a od roku 228 p.n.e. stało się rzymskim protektoratem, który w roku 48 p.n.e. odwiedził osobiście Juliusz Cezar.
Później, na początku I wieku naszej ery, został tam zbudowany akwedukt i termy. Kolonia, którą otaczają grube mury o długości 1400 metrów, zajmowała wówczas powierzchnię 5 ha. W III wieku Butrint został nawiedzony przez silne trzęsienie ziemi. Mieszkańcy naprawili jednak zniszczenia i miasto w zasadzie pozostało ważnym rzymskim portem aż do końca starożytności.
We wczesnych latach VI wieku Butrint stał się siedzibą biskupstwa. W tym też czasie wybudowano tam bazylikę i baptysterium. Potem miasto zostało kilkukrotnie splądrowane przez najeźdźców i jego znaczenie zaczęło słabnąć.
Butrint znalazł się też przejściowo w granicach nowopowstałej Bułgarii, a w IX wieku stał się częścią Imperium Bizantyńskiego. Później, razem z pobliską wyspą Korfu, został kupiony przez Wenecjan, którzy w XV wieku zbudowali tam charakterystyczną trójkątną warownię. Niedługo potem miasto zostało całkowicie opuszczone. Zniszczeń dopełniły wojny prowadzone w XVI wieku przez Imperium Osmańskie z Wenecjanami, po których już nigdy miasto nie wróciło do dawnej świetności.
Tekst i zdjęcia: Leszek Wątróbski
