Pierwszy rzut oka na niedawno wydaną książkę laureata Nagrody Polonii Szwedzkiej – Poloniki 2019, Macieja Klicha, każe przypuszczać, że są to obszerne wspomnienia zasłużonego działacza Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS) i Solidarności, od dzieciństwa po dzień dzisiejszy. Ale im dalej w las tym więcej drzew.
pniu przynosi rekapitulację dziejów polskiej opozycji antykomunistycznej lat 1976-89, stanowiącą tło dla zaszłości w rejonie Górnego Śląska i Zagłębia (w pewnym stopniu także Krakowa) i opis różnych środowisk, głównie studenckich. Jest to zatem również monografia oparta m.in. na pracowicie zebranych i obficie cytowanych źródłach, drukowanych bądź kolekcjonowanych prywatnie od licznych “współaktorów” tych wydarzeń. Ten złożony obraz dzieła, będącego w pewnym sensie hybrydą, wywołany jest – być może – faktem pisania tekstu na zamówienie Instytutu Pamięci Narodowej w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN na temat: Opozycja i opór społeczny w PRL 1956-1989.
Proporcje między prywatnością i częścią publiczną są oczywiście zorkiestrowane różnie w poszczególnych rozdziałach książki. Zawsze jednak między tymi dwoma warstwami – publiczną i prywatną – zachodzi symbioza: jedna warunkuje i wspiera drugą. Czasem jednak “przeszkadza”. Autorowi na pewno powiodłyby się studia na drugim fakultecie (architektura na Politechnice Śląskiej w Gliwicach), a także mógłby podjąć pracę zawodową gimnazjalnego nauczyciela historii po magisterium na tym wydziale Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach – gdyby nie działalność w NZS i Solidarności w przełomowych latach 1976-81, której skutkiem było internowanie w stanie wojennym, a później emigracja do Szwecji.
Rekompensatą była z kolei późniejsza działalność na rzecz “więzionych za przekonania” lub pozostających na wolności działaczy podziemnej Solidarności. Najwyraźniejszym, jakże namacalnym symbolem i dowodem tej wspierającej działalności były liczne pieczątki, kasowniki, rzeźby i inne “produkty” autorstwa Macieja Klicha, których reprodukcje, obok fotokopii dokumentów, zdobią sporą część książki.
Zaangażowanie autora w ROPCIO i później w nowopowstałej Konfederacji Polski Niepodległej (KPN) mogłoby wskazywać na pewien przechył w interpretacji dziejów opozycji antykomunistycznej. Ale nie. Maciej Klich zachował pełną neutralność i obiektywizm, nie pomijając też – zgodnie z chronologią – pionierskich zasług KOR-u.
Aleksander Kwiatkowski
