O bezdomnych w Szwecji/Sztokholmie wiem tylko tyle ile daje się zaobserwować wśród Szwedów żebrzących w metrze na opłatę jednej nocy w przytułku. Tę sytuację, niezrozumiałą w zamożnym społeczeństwie będącym wzorem opiekuńczego państwa dobrobytu, można sobie wytłumaczyć przy pomocy domysłów. Dojrzałą eksplikację i diagnozę przynosi natomiast pełnometrażowy debiut Petera Grönlunda ”Złodziejski honor”, nakręcony na ulicach Sztokholmu z obsadą mało znanych, niekiedy niezawodowych aktorów (typażowo dobranych naturszczyków).

Eksplikacja to przyczyny wypadnięcia jednostki ze społeczeństwa: rozwód, bezrobocie, alkoholizm, narkomania, później niezdolność podjęcia normalnej pracy zarobkowej, niemożność płacenia w terminie komornego czy zaciągniętych długów, eksmisja, przypadkowe noclegi w koloniach przyczep samochodowych. Oczywiście wszystko to na bakier z prawem, na pograniczu przestępczości, w ramach prawa dżungli, każącego żebrac pojedyńcze papierosy nie mówiąc o alkoholu czy narkotykach, których detaliczny handel może czasem przynieść jednostkom jakieś dochody. Niekiedy w tej społeczności budzą się uczucia sympatii i solidarności, ale jedyna możliwość ucieczki – diagnoza? – to często oddanie się w ręce policji, wyrok i częściowa ochrona za murami więzienia.

W filmie Grönlunda nie ma ani jednego fałszywego akcentu, obserwujemy życie złapane na gorąco i na pozór nie przygotowane, choć wszystko jest inscenizacją. Jest to też obserwacja ustawiająca się jakby z boku poprawności politycznej: w filmie nie ma zupełnie imigrantów, ta tragedia dotyczy wyłącznie Szwedów. Może również dlatego, że imigranci, wiedzeni dobrze pojętym interesem własnym (nie zaś ”złodziejskim honorem”), maja mniejsze opory w przyjmowaniu pomocy ze strony społeczeństwa opiekuńczego i lepiej potrafią zaakceptować minimalne związane z tym wymogi. Dla Szwedów to niewątpliwie problem, jakże jednak mały w zestawieniu z czającymi się problemami, których film nie pokazuje.

Aleksander Kwiatkowski

TJUVHEDER, rez. Peter Grönlund dystr. TriArt Film