Twierdza Pietropawłowska (ros. Петропавловская крепость) lub krócej Pietropawłowka to najstarsza budowla w Sankt Petersburgu. Wchodzący w skład twierdzy sobór świętego Piotra i Pawła był do niedawna także najwyższym budynkiem w mieście. Od lat 60-tych ubiegłego stulecia największa jest petersburska wieża telewizyjna.

Budowę kompleksu rozpoczęto 16 maja 1703 r. Konstrukcję twierdzy nadzorował sam Piotr Wielki.  Zbudowana w delcie Newy, uzbrojona w 300 dział twierdza miała stawić czoło szwedzkim okrętom wojennym. Jednak fort nigdy nie spełnił zamierzonej roli. Od 1720 roku twierdza była siedzibą miejskiego garnizonu i więzieniem politycznym. Jednym z pierwszych więźniów tego kompleksu był syn Piotra I – Aleksy, który został oskarżony przez ojca o spisek. W Twierdzy Pietropawłowskiej więziony był także Fiodor Dostojewski (w 1849 r.), Lew Trocki oraz Maksim Gorki (po rewolucji w 1905 r.), a także Polacy: Tadeusz Kościuszko i Julian Ursyn Niemcewicz. Zbudowany w latach 70-tych XIX wieku Bastion Trubiecki był głównym więzieniem fortu. Dziś znaczna część lochów, którym przywrócono pierwotny wygląd, jest dostępna dla zwiedzających.

Zlokalizowana na Wyspie Zajęczej Twierdza Pietropawłowska ma kształt sześciokąta. Na terenie fortu mieści się 6 bastionów. Początkowo były usypane z ziemi, później pokryto je drewnem (1703 r.), a następnie zabudowano w ciągu 30 lat kamieniem. Głównym budynkiem na obszarze fortu jest sobór świętego Piotra i Pawła. Sobór ten niczym nie przypomina ruskich, kopulastych świątyń i nawiązuje do architektury zachodnioeuropejskiej. Budynek zakończony jest pozłacaną 122-metrową iglicą, na której szczycie znajduje się figura anioła z wielkimi skrzydłami, trzymającego w ręce krzyż (zdjęcie po prawej stronie). Warto zobaczyć również barokowe wnętrze soboru – piękny jest wykonany z drewna złocony ikonostas. Wewnątrz soboru znajdują się też groby carów, od Piotra Wielkiego do Mikołaja II. W pobliskiej kaplicy, w której dziś mieści się Muzeum Historii Sankt Petersburga, chowano też członków carskiej rodziny.

Zamocowany pod złotą iglicą zegar ogłasza każdą godzinę wybiciem kurantów, a w południe z bastionu Naryszkina rozlega się wystrzał z armaty, co przyciąga wielu turystów. Uwagę zwraca również nietypowy, XX-wieczny pomnik Piotra Wielkiego przedstawiający siedzącego cara wyczerpanego ogromem wykonanej pracy i jakby zadumanego nad swym miastem.

Po drugiej stronie soboru znajduje się mały, pomarańczowy budynek. To Dom Łodzi Piotra Wielkiego. Niegdyś przechowywano w nim łódź, którą pływał młody Piotr, ucząc się sztuki żeglugi. Łódź obecnie jest przechowywana w Głównym Muzeum Marynarki Wojennej przy placu Giełdowym.

Tekst i zdjęcia: Leszek Wątróbski