Znalazłem gdzieś – przypadkiem? w czyjej jaskini? (adres znany redakcji) – kuriozalną płytkę DVD zawierającą najnowszy dokument niejakiego Wojciecha Sumlińskiego ”Powrót do Jedwabnego”. Zbieżność tytułów z książką Anny Bikont może nie przypadkowa.

Film zaczyna parada cierpiętniczego patriotyzmu: gloria victis, groby żołnierskie, smutny ojciec z synem nad jednym z nich. Później gadające głowy wekslują w stronę prawa międzynarodowego i spadkowego, stawiając jakby karetę przed koniem, bo ustalenie winy Polaków za Jedwabne ma służyć jako prawny powód odebrania mienia, głównie nieruchomego, katom i przekazanie go potomkom ofiar.

Z kolei prześledzenie dziejów stosunków polsko-żydowskich to zderzenie gościnności z niechęcią gości wobec gospodarzy (język, religia). Mimo to filosemityzm ma się dobrze!

Tu posłużono się opinią znanej kryptoantysemitki dr. Ewy Kurek, od dawna w różnych publikacjach negującej winę Polaków za Jedwabne i oskarżającą Żydów o kolaborację z Niemcami (śladami Hanny Arendt, tj sprowadzając ustalenia t.o. do absurdu).

Z kolei ocena pozycji przedwojennej Polski to panegiryk na wszystko, włącznie ze znakomitym przygotowaniem polskiej armii. Pochwalnie cytuje się też Becka (bez nazwiska) w sprawie Honoru. Potem wojna 1939: honor nie pomógł, armia bez szans, nóż w plecy ze Wschodu. I tu przychodzi gromadzenie licznych świadectw i dowodów rzekomo masowej kolaboracji Żydów z NKWD. Nawet gdyby odpowiadało to prawdzie, nie bierze się pod uwagę faktu, że większość kolaboracjonistów wycofała się na Wschód przed niemiecką ofensywą, i wtedy argument zemsty za kolaborację bierze w łeb – była to po prostu odpowiedzialność zbiorowa. Później zataczamy koło i wracamy do narastającej groźby roszczeń i odszkodowań.

Uczestniczący w filmie Żydzi – pożyteczni idioci – to: narrator Jerzy Zelnik (aktor czytający komentarz odautorski) i Bolesław Szenicer, znany mi ze słyszenia ex-dyrektor cmentarza na Okopowej.

A obok dokumentalnych kadrów znajdujemy np. jedną z imiennie podanych, wspierających produkcję 4000 darczyńców: dr Elżbietę Szwejkowską-Olsson ze Sztokholmu!

Powoływanie się na IPN nie oznacza oczywiście obowiązku cytowania podstawowej 2-tomowej pracy zbiorowej, w zasadzie potwierdzającej i wzbogacającej ustalenia Grossa o nowe szczegóły.

Aleksander Kwiatkowski

POWRÓT DO JEDWABNEGO, reż. Wojciech Sumliński, prod. WSR 24, 2021, DVD 103′.

OD REDKACJI: dr Elżbieta Szwejkowska-Olsson jest m.in. sekretarzem w zarządzie Kongresu Polaków w Szwecji.