Zapewne nie wszyscy podróżujący po Szwecji zdają sobie sprawę, że na przykład jadąc ze Sztokholmu na południe w kierunku Malmö, przejeżdżają przez jeden z najbardziej malowniczych regionów Szwecji – przez Småland. Tyle tylko, że jadąc samochodem przemierzamy ten region po części leżącej na jego wschodnich krańcach i nie zawsze łatwo dostrzec to, co w Smålandii najciekawsze. To ”prawdziwe” Småland leży gdzieś pośrodku między Jönköpingiem a Kalmarem na wybrzeżu Bałtyku, i między leżącym też nad morzem Västervikiem a Ljungby.
Mówi się, że to kraina ”tysiąca jezior” (w tym regionie jest ich najwięcej w całej Szwecji), kraina baśniowa albo kraina marzeń. Baśniowa i oddająca ”ducha” Szwecji jak z powieści Astrid Lindgren – to przecież tutaj znajdziemy Vimmerby, Bullerbyn, Lönneberga…. Kraina marzeń dla tych, którzy szukają dzikiej i bogatej natury, setek gospodarstw rolnych wyrwanych naturze przez człowieka i bardzo często zachowanych w swojej dziewiczej formie. Smålandia to kraina stateczna, spokojna, pokryta gęstymi lasami, które potrafią ciągnąć się kilkanaście kilometrów. I autentyczna w swoim niepowtarzalnym uroku – kiedyś było to dwanaście małych niezależnych obszarów, które stały się Smålandią. Zamieszkujący tutaj Szwedzi to ludzie uparci, o dużym poczuciu niezależności. Dumni są ze swoich korzeni, twardo stąpają po ziemi w teraźniejszości, ale z ciekawością spoglądają w przyszłość. Miejscowi często powtarzają, że w Smålandii wszystko się zaczęło. Nie ma powodu, by im nie wierzyć.
To spotkanie z historią, kulturą i naturą jest tutaj czymś oczywistym. Warto więc tę podróż po Smålandii zacząć od tego co tutaj najważniejsze – od pokazania jak w trudnych warunkach, gdzie każde poletko pod uprawę trzeba było wydrzeć naturze, dawano sobie radę tworząc liczne gospodarstwa gdzie głównie zajmowano się hodowlą.
Jednym z takich świetnie zachowanych gård’ów, które dzisiaj stanowią jedną z największych atrakcji turystycznych w okolicach Oskarshamn jest Rezerwat Kultury Stensjö by. Położony jest około 10 km ma północ od Oskarshamn, niedaleko drogi E22. Wioska Stensjö po raz pierwszy wspomniana została w starych zapisach w 1351 roku. Jej ówczesna nazwa brzmiała Steenzöö i nawiązywała do kamienistych pagórków otaczających osadę. Po raz pierwszy na mapie pojawiła się w 1709 roku, składała się z wielu gospodarstw, które później stworzyły wioskę. Jeszcze w 1883 roku było tutaj 176 mieszkańców, ale na początku XX wieku, gdy rolnictwo przestało przynosić dochody, wioska wyludniała się w szybkim tempie. W 1951 roku cała gospodarcza działalność upadła. W latach 60-tych ubiegłego wieku większość drewnianych domów rozpadła się, pola i sady zarosły. Osadę przejęła Królewska Akademia Literatury, Historii i Zabytków (Kungliga Vitterhetsakademien) istniejąca od 1753 placówka naukowa ufundowana przez królową Szwecji, Ludwikę Ulrykę, żonę Adolfa Fryderyka i matkę Gustawa III. Do 1786, daty powstania Akademii Szwedzkiej, poświęcona była literaturze. Następnie przybrała charakter placówki historycznej i towarzystwa ochrony dziedzictwa historycznego. Budynki zreperowano, odtworzono ogrody, na polach i polanach znowu pojawiły się zwierzęta hodowlane. Wioska stała się żywym rezerwatem historycznym (w 2020 roku).
Znajdziemy tu typową dla tego regionu zabudowę, typową dla Smålandii topografię terenu, i gospodarstwo gdzie wedle starych zasad hodowane są zwierzęta (chociaż czasami używa się nowoczesnych maszyn rolniczych). Spacer po rezerwacie (jest kilka szlaków, którymi można chodzić również między pasącymi się krowami i baranami) to możliwość odkrycia jak żyło się tutaj w czasach prosperity, w XVIII i XIX wieku. Przy długich drewnianych szopach biegają kury, po płotach chodzą koty – tutaj czas się zatrzymał. Do niektórych budynków można wejść (oznaczone są znakiem klucza), urządzono w nich małe muzea w stylu skansenu.
Cały obszar zajmuje 442 hektary, z czego niemal 90 procent zajmują lasy. Warto dodać, że wioska tak bardzo typowa jest dla twego regionu Szwecji, że to właśnie tutaj kręcono fragmenty filmu opartego na opowiadaniu Astrid Lindgren o Dzieciach z Bullerbyn. Mimo, że w prawdziwym Bullerbyn (położonym ok. 30 km od Stensjö by) też znajdziemy podobną zabudowę.
Tadeusz Nowakowski
Foto: T. Nowakowski
