Brudzew, to wieś polska położona w województwie wielkopolskim. Leży ona na Wysoczyźnie Tureckiej, stanowiącej północno-wschodnią część Niziny Południowowielkopolskiej. Przez tę wieś, przepływa rzeka o nazwie Kiełbaska. Nazwę miejscowości lokalna tradycja łączy z żyjącym tu niegdyś kmieciem o imieniu Brudz.
W wieku X
W okresie przedpaństwowym, okolice miejscowości Brudzew znajdowały się na terenie plemienia Wiercan. O nich to wspomina geograf Bawarski, który twierdzi, że w wyniku jednoczenia terytoriów plemiennych Polan, Brudzew i tereny jemu pobliskie weszły w skład państwa Mieszka I.
Początki miejscowości
Najstarsza pisana wzmianka o Brudzewie pochodzi z 1252 roku. Dokument ten, wydany został przez Kazimierza, księcia łęczycko-kujawskiego. We wspomnianym dokumencie, książę ten potwierdzał nadanie przywileju pobierania dziesięciny, przez znajdujący się tu kościół.
Nieobronna osada
W okresie wczesnych wieków średnich, Brudzew był osadą o charakterze nieobronnym. Pierwotnie został on włączony do kasztelani Łądzkiej, a z biegiem lat wszedł w skład powiatu konińskiego. W XIV wieku pojawił się nowy szlak handlowy, wiodący z Kalisza do Koła. Szlak ten przechodził oczywiście też przez Brudzew. Położenie na nim stało się motywem do przekształcenia się miejscowości w osadę targową. O targowym charakterze Brudzewa, świadczy pobudowanie w Brudzewie kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja patrona kupców. W dokumencie erekcyjnym brudzewskiego kościoła pochodzącego z 1363 roku wynika, że miejscowość ta była w posiadaniu Jana z Brudzewa. Po nim Brudzew przeszedł w ręce Jana Mrokoty, pieczętującego się herbem Abdank. Był on podkonnym sieradzkim w latach 1386-1395.
Brudzew Jarandów
W początkach XV wieku, Brudzew dostał się w posiadanie rodu Pomianów. Przez długie lata władania Brudzewem, potrafili oni wzbudzać posłuch dla swego imienia u sąsiednich rodów i poszanowanie dla całej władzy brudzewskiej. Brudzewscy odgrywali doniosłą rolę w życiu politycznym kraju. Piastowali oni wiele urzędów, zarówno centralnych jak i ziemskich. Byli oni wojewodami, kasztelanami, starostami, cześnikami, podkomorzymi, łowczymi, kanonikami, a także przebywali na dworze królewskim. Z okresu przedlokacyjnego Brudzewa, najbardziej znaną postacią tego rodu by Jarand z Grabi i Brudzewa. Był on wojewodą inowrocławskim i sieradzkim, stolnikiem brzeskim, chorążym gniewkowskim, uczestniczył on w rozegranej z Krzyżakami bitwie pod Grunwaldem.
Siedziba panów
Siedzibą panów na Brudzewie był zamek obronny wzniesiony w XIII wieku w północno-wschodniej części miejscowości. Z niego to, zachowały się jedynie ślady w postaci fortyfikacji ziemnych. Podczas badań archeologicznych, natrafiono też na ślad drewnianej fortalicji pochodzącej z początku XVII wieku.
Brudzew jako miasto
Nie bez znaczenia dla rozwoju Brudzewa było to, iż osada stanowiła centrum majątku należącego do rodu Jarandów. Właśnie Jarandom z pewnością należy przypisać nadanie Brudzewowi praw miejskich. Jednakże wobec braku dokumentu lokacyjnego, bliższe określenie czasu lokacji nie da się ustalić.
Uposażenie kościoła
W 1455 roku Jarandowie odnowili erekcję i powiększyli uposażenie tutejszego kościoła parafialnego. Być może z tym faktem wiąże się również budowa obecnego kościoła, wzniesionego z cegły, który pomimo późniejszych zmian zachował cechy XV-wiecznej świątyni gotyckiej. Budowa nowego kościoła parafialnego, wiąże się z lokacją miasta, któremu poprzedni, drewniany kościół mógł już nie wystarczać.
Pod zaborami
Po II rozbiorze Polski, Brudzew włączono do terenów należących do zaboru pruskiego. Liczył on wówczas 240 mieszkańców i 15 rzemieślników, posiadał także wiatrak i dwa młyny wodne. Ludność utrzymywała się głównie z pracy na roli. Od 1807 roku, Brudzew w dalszym ciągu jako miasto leżało w granicach Księstwa warszawskiego, a z biegiem czasu Brudzew już jako wieś, był w granicach Królestwa Polskiego.
Po II wojnie światowej
Mieszkańcy Brudzewa wzięli czynny udział w obronie Ojczyzny podczas wojny obronnej w roku 1939. Poza granicami kraju o wolność Polski walczył mieszkaniec Brudzewa Mieczysław Kaszyński, żołnierz generała Władysława Andersa. Walczył on w obronie Monte Cassino. Z majątku brudzewskiego Niemcy wypędzili jego dotychczasowych właścicieli. Ludność była deportowana do GG, lub też do Rzeszy na roboty przymusowe. W obozach koncentracyjnych śmierć ponieśli nauczyciele pracujący zarówno w szkole w Brudzewie, jak i w okolicznych wsiach. Zamknięty został także kościół parafialny, pod groźbą spalenia do przez okupanta. W 1941 roku w majątku brudzewskim oraz sąsiednich majątkach Niemcy zatrudnili 200-osobowy oddział jeńców francuskich. Jeńcy ci zostali umieszczeni w kaplicy pw. św. Ducha.
Znaczący rozwój tej miejscowości nastał dopiero w okresie wyzwolenia.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
